Wprowadzenie
Od VI stulecia po n. Ch. na teren obecnej Bułgarii przybywały pasterskie plemiona Słowian. Ojcem narodu bułgarskiego jest Asparuch, który w 681 r. założył Bułgarię. Chrześcijaństwo na ziemie bułgarskie przybyło w połowie IX stulecia. Chan Borys I Michał przyjął chrzest z rąk duchowieństwa greckiego w przeddzień Zielonych Świąt 25 maja 864 r.
Wielkie państwo bułgarskie ze stolicą w Plisce trwało w latach 681-1018. Po 1018 r. Bułgaria została podbita przez Bizancjum. Była okupowana przez bizantyjczyków do 1185 r. Od XIV stulecia Bułgaria stała się częścią Imperium Osmańskiego, okupowana przez muzułmanów do 1878 r. Niepodległość uzyskała w 1878 r. Po II wojnie światowej rządy w Bułgarii sprawowali komuniści. Po 1990 r. rządy w Bułgarii sprawują liberałowie.
Wraz z odzyskaniem niepodległości na ziemi bułgarskiej pojawili się ideolodzy antynatalistyczni, którzy głosili wyzbywanie się dzieci. Propagowali środki niszczące życie, zabijanie dzieci nienarodzonych, deprawację dzieci i młodzieży, a także niszczenie jedności małżeńskiej poprzez rozwody. Głoszone idee antynatalistyczne spowodowały pomniejszenie liczby dzieci w rodzinach. Na przełomie XIX i XX w. na kobietę wieku rozrodczym (15-49 lat) przypadało ponad pięcioro dzieci, po 120 latach propagandy, przypada nieco ponad jedno dziecko.
Zmiany demograficzne mieszkańców Bułgarii na tle populacji ogólnoświatowej
W latach 1880-1925 liczba mieszkańców Bułgarii wzrosła ponad dwukrotnie. W roku 1880 udział procentowy ludności bułgarskiej w populacji ogólnoświatowej wynosił 0,13%. W kolejnych latach XIX i XX stulecia, do 1925 r. wzrósł do 0,27%, a potencjał demograficzny powiększył się o 0,14%.
W roku 1900 liczba ludności świata1 wynosiła 1,61 mld1, zaś Bułgarii2 3,7mln2, co stanowiło 0,22% udziału w populacji ogólnoświatowej. W ciągu kolejnych 50 lat udział procentowy jej ludności do populacji ogólnoświatowej wzrósł o 0,07%. Od roku 1950 z każdym następnym rokiem ten udział w populacji ogólnoświatowej malał.
W ciągu ponad siedemdziesięciu lat, w latach 1950-2022, udział ludności mieszkającej w granicach państwa bułgarskiego w stosunku do populacji ogólnoświatowej spadł ponad trzykrotnie.
Udział mieszkańców Bułgarii w populacji ogólnoświatowej w latach 1880-2022
| Rok | Liczba ludności na świecie na 1 stycznia | Liczba ludności w Bułgarii na 1 stycznia | Udział procentowy w populacji ogólnoświatowej |
| 1880 | 1 4830 000 000 | 2 007 919 | 0,13 |
| 1900 | 1 646 165 000 | 3 710 000 | 0,22 |
| 1914 | 1 825 070 987 | 4 240 000 | 0,23 |
| 1925 | 1 967 683 298 | 5 310 000 | 0,27 |
| 1939 | 2 262 699 677 | 6 292 000 | 0,28 |
| 1950 | 2 513 866 197 | 7 251 000 | 0,29 |
| 1960 | 2 991 005 874 | 7 867 374 | 0,26 |
| 1970 | 4 023 981 107 | 8 489 574 | 0,21 |
| 1985 | 4 809 575 137 | 8 960 547 | 0,19 |
| 2000 | 6 088 230 944 | 8 170 172 | 0,13 |
| 2020 | 7 881 691 855 | 6 916 548 | 0,09 |
| 2022 | 8 001 000 000 | 6 838 937 | 0,08 |
Gwałtowny wzrost ludności bułgarskiej w stosunku do populacji ogólnoświatowej dokonał się na przełomie XIX i XX stulecia, dokładnie w latach 1880-1925.
By lepiej zrozumieć zachodzące zmiany w populacji ludności bułgarskiej, należy jeszcze dokładnie przeanalizować wskaźniki dzietności, które nam zobrazują liczbę dzieci przypadającą na kobietę w wieku rozrodczym (15-49 lat) w poszczególnych latach.
Wskaźniki dzietności w Bułgarii w latach 1875-2020
Ostatnie lata XIX stulecia charakteryzowały się dość stabilnymi wskaźnikami dzietności. W Bułgarii w ostatnich dwóch dekadach XIX wieku na kobietę w wieku rozrodczym przypadało nieco ponad pięcioro dzieci. Rodziny były wielodzietne. W pierwszych trzech dekadach XX stulecia odnotowujemy wskaźniki dzietności przekraczające 5,8 punktu. Tak wysokie wskaźniki dzietności utrzymywały się do połowy lat dwudziestych XX stulecia. Koniec lat dwudziestych XX w. był czasem ogromnego spadku dzietności w rodzinach bułgarskich. Jeszcze gorsza sytuacja była w latach trzydziestych XX w. W roku 1939 na kobietę w wieku rozrodczym przypadało niespełna troje dzieci.
W latach 1900-1939 wskaźniki dzietności pomniejszyły się o 2,86 punktu. Z rodzin ubyło prawie troje dzieci. Druga wojna światowa nieco wyhamowała zapaść demograficzną, wskaźniki nieco wzrosły. Od roku 1950 odnotowujemy gwałtowny spadek wskaźników dzietności. Najniższy wskaźnik dzietności odnotowano w 1997 r., tylko 1,09 punktu. Na kobietę w wieku rozrodczym przypadło nieco ponad jedno dziecko. Od wielu lat w Bułgarii trwa ubytek ludnościowy, więcej osób umiera niż się rodzi, w 2021 r. odnotowano ubytek ludnościowy wynoszący 90 317 osób3.
Idee antynatalistyczne
Idee wolteriańskie do Bułgarii docierały już w pierwszej dekadzie XX stulecia. Podobnie jak do Rumunii czy na Węgry. Carl Djerassi, urodzony w Austrii, w Wiedniu w 1923 r., pierwsze lata dzieciństwa spędził w Sofii w Bułgarii. Oboje jego rodzice byli Żydami. Popularność zdobył ze swego wkładu w rozwój doustnych tabletek antykoncepcyjnych. Należy do „ojców pigułki”4.
Antykoncepcja
Środowiska cywilizacji śmierci jedyne co potrafią zapewnić potrzebującym, to środki antykoncepcyjne5. Od lat 90. XX stulecia środki antykoncepcyjne stały się powszechnie dostępne. Szereg organizacji pozarządowych nasiliło swą działalność w Bułgarii po roku 1990. Prowadzą rozdawnictwo środków antykoncepcyjnych w szpitalach, ośrodkach młodzieżowych i wielu szkołach. Władze rządowe wobec działań organizacji pozarządowych, prowadzących deprawację i depopulację społeczeństwa bułgarskiego, nie podejmują żadnych działań. Panuje zmowa milczenia na wszystkich szczeblach władzy od ponad trzech dekad6.
W Bułgarii w roku 2010 jedynie 4% kobiet stosowało pigułki antykoncepcyjne7. Ideolodzy antynatalistyczni od lat ubolewają, że w Bułgarii tak mały procent kobiet je stosuje.. „Bułgaria należy do krajów o bardzo dobrym dostępie do specjalistów z zakresu położnictwa i ginekologii, a także do nowoczesnych leków antykoncepcyjnych. Jednak tylko 3% kobiet w wieku rozrodczym w naszym kraju stosuje doustną antykoncepcję, w przeciwieństwie do Europy i USA, gdzie jest to około 25-30%”, zauważył prof. Ivan Kostov”8.
Aborcja
Do roku 1956 r. dziecko w łonie matki cieszyło się ochroną prawną. Przez stulecia nikt nie podnosił ręki na nowo powstające życie w łonie matki. Sytuacja zmieniła się po przejęciu władzy przez socjalistów komunistycznych. Podobnie jak w wielu krajach bloku komunistycznego, tak i w Bułgarii zalegalizowano zabijanie dzieci nienarodzonych. W roku 1956 r. 27 kwietnia, na mocy zarządzenia ministerstwa zdrowia wprowadzono aborcję na żądanie. Można było zabić dziecko w pierwszych dwunastu tygodniach jego życia. Pod warunkiem, że od ostatniego zabicia nienarodzonego dziecka minęło co najmniej sześć miesięcy9.
Po wprowadzeniu aborcji dość szybko pomniejszyła się liczba narodzin dzieci. W 1956 r. urodziło się około 148 tys. dzieci, a w 1965 r. już tylko 125 tys., rok później jeszcze mniej bo tylko 123 tys.10. Podobnie było w 1967 r. Pomniejszenie się liczby dzieci wymusiło na władzach komunistycznych zaostrzenie przepisów aborcyjnych, uczyniono to w 1968 r. Zabroniono zabijania dzieci kobietom bezdzietnym z wyjątkiem poważnych względów medycznych i społecznych. Kobiety mające dwoje albo troje dzieci były zachęcane do rodzenia kolejnych dzieci. Jeśli zachęta była mało skuteczna, pozwalano matce na zabicie własnego dziecka11.
W roku 1973 władze komunistyczne jeszcze bardziej zaostrzyły przepisy aborcyjne. Zabroniono zabijania dzieci kobietom, które były bezdzietne albo miały tylko jedno dziecko. W 1989 r. zliberalizowano prawo aborcyjne. I już 1 lutego 1990 r. wprowadzono prawo, które obowiązuje do dnia dzisiejszego. Przewiduje ono aborcję na żądanie.
Warto postawić pytanie, ile niewinnych dzieci straciło życie w Bułgarii w latach 1956-2022, w ciągu 66 lat. Trudno podać dokładne dane, ale postarajmy się poszukać odpowiedzi na powyższe pytanie. Z danych zebranych przez Roberta Johnstona w latach 1956-2022 wynika, że zabito 5 972 744 nienarodzonych dzieci12. Do tej liczby można doliczyć około 100 000 aborcji nierejestrowanych w tym czasie. A zatem zabito około 6,1 mln dzieci nienarodzonych. W tym samym czasie urodziło się 6 819 601 dzieci13, niewiele więcej niż zabito w łonach matek.
W latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX stulecia w Bułgarii zabijano więcej dzieci w łonach matek niż się rodziło. W roku 1961 zabito ponad 169 tys. nienarodzonych dzieci, a urodziło się prawie 139 tys. Trzydzieści tysięcy dzieci więcej zabito niż się urodziło, a w 1992 r. zabito prawie 133 tys. nienarodzonych dzieci, a urodziło się tylko nieco ponad 89 tys. Zabito o 44 tys.14. więcej dzieci niż się urodziło.
Emigracja
Emigracja zaczęła się w Bułgarii po roku 1990. W latach 90. XX stulecia z kraju wyjeżdżali przede wszystkim młodzi wykształceni specjaliści. Z czasem Bułgarię opuszczali również pracownicy fizyczni. W trzeciej dekadzie XXI stulecia z kraju emigrują także pięćdziesięciolatkowie. Obecnie brakuje tu rąk do pracy we wszystkich obszarach gospodarczych. Wśród wykwalifikowanych emigrantów najwięcej jest lekarzy i pielęgniarek15.
Szacuje się, że trzy miliony etnicznych Bułgarów rozproszonych jest poza granicami swego kraju. Najwięcej w Europie16. W ciągu ostatnich trzech dekad najwięcej osób wyjechało do Niemiec, mieszka tam około 410 tys. Bułgarów17. Ponadto duże skupiska mieszkają w Rumunii, Grecji, Serbii, Turcji, Macedonii Północnej. Około 200 tys. w Stanach Zjednoczonych, 50 tys. w Kanadzie, 20 tys. w Australii i 20 tys. w Brazylii. Duże skupiska emigrantów bułgarskich notuje się we Francji, Hiszpanii, Argentynie, Włoszech, Rosji i Wielkiej Brytanii18.
I i II wojna światowa
W czasie I wojny światowej śmierć poniosło około 114,5 tys. osób19. Badacze II wojny światowej oszacowali (za okres 1939-1945) straty ludnościowe Bułgarii, na 21,5 tys. osób20. Dwie wojny światowe łącznie pomniejszyły populację bułgarską o około 136 tys. osób.
Prognozowana liczba mieszkańców Węgier bez turbulencji dziejowych
A zatem, jaka byłaby liczba ludności Bułgarii bez turbulencji dziejowych, gdyby zachowano płodność z 1925 r.? Poszukajmy na to pytanie odpowiedzi. Z obliczeń prowadzonych na przykładzie Polski udało się nam ustalić, że populacja ludności na świecie w 2020 r., bez turbulencji dziejowych, liczyłaby około 13,55 mld21. W roku 1925 udział mieszkańców Bułgarii w populacji ogólnoświatowej wynosił 0,27%. A zatem, gdyby ten udział się utrzymał na podobnym poziomie przez prawie 100 lat, to mieszkańcy Bułgarii w 2020 r. liczyliby około 36,4 mln. Na jeden kilometr kwadratowy przypadałoby nieco ponad 328 osób. Podobnie jak w Belgii (316 osób) czy w Japonii (337 osób)22.
A zatem, co było głównym czynnikiem depopulacyjnym?
W roku 2020 w granicach Bułgarii mieszkało około 6,9 mln osób24. W ciągu prawie 100 lat w wyniku I wojny światowej Bułgarzy stracili około 114,5 tys. mieszkańców, II wojna światowa uszczupliła populację bułgarską o 21,5 tys. Życie ludzkie nie przebiega z dokładnością matematyczną, przysparza różnych perypetii, dlatego też poronienia i inne zdarzenia losowe pomniejszyły populację Bułgarów o około 70 tys. dzieci25. W wyniku aborcji ubyło około 6,1 mln Bułgarów. Emigracja i zawirowania dziejowe spowodowały ubytek ludności o około 3 mln mieszkańców. Łącznie wszystkie turbulencje dziejowe pomniejszyły liczbę mieszkańców Bułgarii na przestrzeni prawie 100 lat o około 9,3 mln. Wraz z obecnymi mieszkańcami Bułgarii otrzymujemy 16,2 mln osób. Do 36,4 mln brakuje nam jeszcze około 20,2 mln. Ta grupa ludzi nie ujrzała światła dziennego z powodu antykoncepcji 26.
Antykoncepcja jest tu główną przyczyną depopulacji, spowodowała pomniejszenie liczby dzieci w rodzinach do poziomu poniżej zastępowalności pokoleniowej. Bułgarzy w ciągu prawie 100 lat wyzbyli się poprzez aborcję i antykoncepcję ponad 26,3 mln obywateli.
Liczba mieszkańców Bułgarii i główne czynniki depopulacji
w latach 1925-2020 (w milionach)
| Wydarzenie demograficzne | Dane w milionach | Udział procentowy w populacji bez turbulencji dziejowych |
| Mieszkańcy Bułgarii (2020 r.) | 6,9 | 18,91 |
| Aborcja | 6,1 | 16,7 |
| I i II wojna światowa | 0,13 | 0,36 |
| Poronienia i inne zdarzenia losowe | 0,07 | 0,2 |
| Antykoncepcja | 20,2 | 55,5 |
| Emigracja i inne zawirowania dziejowe | 3 | 8,24 |
| Ogólna liczba Bułgarów bez turbulencji dziejowych | 36,4 | 100 |
Podsumowanie
Przez stulecia rodziny w Bułgarii, jak i w całej Europie były wielodzietne. Idee antynatalistyczne zniszczyły jedność małżeńską, rodziny wyzbyły się dzieci, a dzieci i młodzież poddano masowej deprawacji. Największego spustoszenia dokonała antykoncepcja i aborcja. W ciągu ponad siedmiu dekad na ziemi bułgarskiej zabito 6,1 mln dzieci nienarodzonych. Antykoncepcja spowodowała pomniejszenie populacji bułgarskiej o ponad 20 mln, na emigracji obecnie przebywa około 3 mln Bułgarów. Z każdym rokiem naród bułgarski pomniejsza swą populację. Gdyby turbulencje dziejowe nie dotknęły narodu bułgarskiego, w 2020 r. mógłby on liczyć 36,4 mln mieszkańców, a tak liczy… zaledwie 6,9 mln osób.
Ks. K. Bielawny; ks. A. Insadowski
Przypisy:
1 Zob. Zob. Ludność świata, https://pl.wikipedia.org/wiki/Ludno%C5%9B%C4%87_%C5%9Bwiata, dostęp: 20 .11. 2022 r.
2 Zob. Zob. Demographics of Bulgaria, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Bulgaria, dostęp: 26 .11. 2022 r
3 Zob. Demographics of Bulgaria, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Bulgaria, dostęp: 26 .11. 2022 r
4 Zob. Carl Djerassi, https://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Djerassi, dostęp: 04. 03. 2023 r.
5 Zob. Bulgaria: Providing the freedom to choose, https://doctorsoftheworld.org/blog/bulgaria-providing-the-freedom-to-choose/, dostęp: 25 .11. 2022 r.
6 Zob. J. Marinova, Reproductive health services in Bulgaria – country report, https://astra.org.pl/pdf/publications/BULGARIA.pdf, dostęp: 04. 03. 2023 r.
7 Zob. Противозачатъчните хапчета станаха на 50 години, https://www.tialoto.bg/a/125-zdrave/10823-protivozachatychnite-hapcheta-stanaha-na-50-godini, dostęp: 04. 03. 2023 r.
8 Zob. Черна статистика: България е на първо място в ЕС по брой направени аборти, https://www.expert.bg/macroview/healthy/cherna-statistika-bylgarija-e-na-pyrvo-mjasto-v-es-po-broj-napraveni-aborti-1862923.html, dostęp: 04. 03. 2023 r.
9 Zob. Aborcja w Bułgarii, https://pl.wikipedia.org/wiki/Aborcja_w_Bu%C5%82garii, dostęp: 18 .02. 2023 r.
10 Zob. Demografia w Bułgarii, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Bulgaria, dostęp: 26 .02. 2023 r
11 Zob. Aborcja w Bułgarii, https://pl.wikipedia.org/wiki/Aborcja_w_Bu%C5%82garii, dostęp: 18 .02. 2023 r.
12 Zob. Historyczne statystyki dotyczące aborcji, Bułgaria, http://www.johnstonsarchive.net/policy/abortion/ab-bulgaria.html, dostęp: 18 .02. 2023 r.
13 Zob. Demografia w Bułgarii, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Bulgaria, dostęp: 26 .02. 2023 r
14 Zob. Historyczne statystyki dotyczące aborcji, Bułgaria, http://www.johnstonsarchive.net/policy/abortion/ab-bulgaria.html, dostęp: 18 .02. 2023 r.; zob. Demografia w Bułgarii, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Bulgaria, dostęp: 26 .02. 2023 r.; Obliczenia własne.
15 Zob. Ponad 2,2 mln Bułgarów żyje za granicą, https://forsal.pl/artykuly/1395781,ponad-22-mln-bulgarow-zyje-za-granica.html, dostęp: 04. 03. 2023 r.
16 Zob. Bulgaria Emigration and Immigration, https://www.familysearch.org/en/wiki/Bulgaria_Emigration_and_Immigration, dostęp: 04. 03. 2023 r.
17 Zob. Immigrant population in Germany by country of birth, https://en.wikipedia.org/wiki/Immigration_to_Germany, dostęp: 05. 03. 2023 r.
18 Zob. List of diasporas, https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_diasporas#B, dostęp: 05. 03. 2025 r.
19 Zob. Bilans konfliktu, https://pl.wikipedia.org/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa#Straty, dostęp: 10 .03. 2023 r.
20 Zob. Straty ludzkie III Rzeszy w II wojnie światowej, https://pl.wikipedia.org/wiki/Ofiary_II_wojny_%C5%9Bwiatowej, dostęp: 10 .03. 2023 r.
21Zob. K. Bielawny, Dramat depopulacji, „Nasz Dziennik” 2021, nr 188, z 16 VIII.
22 Zob. Lista państw świata według gęstości zaludnienia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Lista_pa%C5%84stw_%C5%9Bwiata_wed%C5%82ug_g%C4%99sto%C5%9Bci_zaludnienia, dostęp: 05. 03. 2023 r.