Wprowadzenie
Na teren obecnej Słowacji chrześcijaństwo docierało w IX stuleciu. W latach 1003-1025/1031 ziemie dzisiejszej Słowacji wchodziły w skład państwa polskiego po przyłączeniu przez Bolesława Chrobrego. W kronice polsko-węgierskiej czytamy: „Granice Polaków rozciągały się bowiem aż do brzegu Dunaju, do miasta Ostrzyhomia, potem wiodły do miasta Egeru, a dalej kierując się ku rzece, która zwie się Ciepłą [Topl’a], aż do grodu Salis, i tam kończyły się granice między Węgrami, Rusinami i Polakami”1. Od roku 1526 Słowacja znalazła się pod panowaniem Habsburgów. Po klęsce Austro-Węgier Czesi i Słowacy w 1918 r. proklamowali powstanie państwa czechosłowackiego. Od 1993 r. Słowacja i Czechy tworzą suwerenne państwa.
Od kilku dekad największym problemem dla ludności słowackiej jest niż demograficzny. Spowodowany ideami cywilizacji śmierci, które zniszczyły dzietność wśród młodego pokolenia Słowaków. Głównymi czynnikami depopulacji ludności słowackiej jest antykoncepcja i aborcja.
Zmiany demograficzne mieszkańców Słowacji na tle populacji ogólnoświatowej
W roku 1850 udział procentowy ludności słowackiej w populacji ogólnoświatowej wynosił 0,19%. W kolejnych latach XIX stulecia zmalał do 0,17%, potencjał demograficzny pomniejszył się o 0,02%.
W roku 1900 liczba ludności świata wzrosła do 1,64 mld 2, zaś Słowacji do 2,8 mln3, co stanowiło 0,17% udziału w populacji ogólnoświatowej. W ciągu kolejnych 50 lat udział procentowy jej ludności do populacji ogólnoświatowej zmalał o 0,03%. Od roku 1950 z każdym następnym rokiem ten udział w populacji ogólnoświatowej jeszcze szybciej malał.
W ciągu siedemdziesięciu lat udział ludności mieszkającej w granicach państwa słowackiego w stosunku do populacji ogólnoświatowej spadł dwukrotnie.
Udział mieszkańców Słowacji w populacji ogólnoświatowej w latach 1900-2020
| Rok | Liczba ludności na świecie na 1 stycznia | Liczba ludności w Słowacji na 1 stycznia | Udział procentowy w populacji ogólnoświatowej |
| 1850 | 1 270 014 000 | 2 443 000 | 0,19 |
| 1900 | 1 646 165 000 | 2 782 925 | 0,17 |
| 1910 | 1 825 070 987 | 2 916 657 | 0,16 |
| 1925 | 1 967 683 298 | 3 168 000 | 0,16 |
| 1939 | 2 262 699 677 | 3 577 000 | 0,16 |
| 1950 | 2 513 866 197 | 3 463 000 | 0,14 |
| 1960 | 2 991 005 874 | 3 994 000 | 0,13 |
| 1970 | 4 023 981 107 | 4 550 000 | 0,11 |
| 1985 | 4 809 575 137 | 5 179 000 | 0,10 |
| 2000 | 6 088 230 944 | 5 403 000 | 0,09 |
| 2020 | 7 881 691 855 | 5 459 781 | 0,07 |
Już w drugiej połowie XIX stulecia populacja Słowacji w stosunku do populacji światowej pomniejszyła się. Przez pierwsze cztery dekady udział Słowaków w populacji światowej był na tym samym poziomie. Dopiero okres po II wojnie światowej rozpoczął powolny spadek udziału w populacji światowej. Warto postawić pytanie, co się stało, że w ciągu siedmiu dekad, tak mocno osłabł dynamizm populacyjny Słowaków ? Kto zaciągnął hamulec demograficzny ludności słowackiej. By lepiej zrozumieć ten proces, spójrzmy na wskaźniki dzietności w ostatnich kilkunastu dekadach.
Wskaźniki dzietności na Słowacji w latach 1850-2020
W drugiej połowie XIX stulecia na kobietę w wieku rozrodczym na Słowacji przypadało prawie sześcioro dzieci. Choć na przełomie XIX i XX stulecia współczynniki dzietności pomniejszyły się o pół punktu, bo do Słowaków dotarły pierwsze idee antynatalistyczne. Propaganda wyzbywania się dzieci zaczęła powoli odnosić sukcesy. Pierwsze cztery dekady XX stulecia pomniejszyły wskaźniki dzietności prawie dwukrotnie. W roku 1939. wskaźniki dzietności wskazywały jedynie 2,83 punktu. Druga wojna światowa zahamowała działalność propagatorów idei antynatalistycznych. Wskaźniki dzietności w ciągu dekady powiększyły się prawie o jeden punkt. Z końcem lat pięćdziesiątych XX stulecia ponownie zaczęły się pomniejszać. W roku 2002 zanotowano najniższy poziom dzietności wśród Słowaków, wynosił bowiem jedynie 1,19 punktu4. W kolejnych latach nieco wzrósł, ale nadal był niski.
Idee antynatalistyczne
Do mieszkańców Słowacji idee antynatalistyczne docierały tak samo, jak do Austriaków i Czechów. Z końcem XIX stulecia idee niszczące płodność przenikały z Niemiec, Holandii lub Francji. Przez całą Europe przetaczały się idee wolteriańskie, które zmieniały dotychczasowy porządek społeczny, niszcząc rodzinę, deprawując dzieci i młodzież, a także propagując zabijanie dzieci nienarodzonych5. Po odzyskaniu niepodległości przez Czechosłowację w 1918 r. bardzo szybko zalegalizowano rozwody i związki cywilne. W 1957 r. zalegalizowano aborcję, na początku lat sześćdziesiątych XX wprowadzono do sprzedaży pigułkę antykoncepcyjną, a w 1986 r. zniesiono jakiekolwiek ograniczenia przy aborcji6.
Aborcja
Przez setki lat zabijanie dzieci nienarodzonych było karane. Nie śmiercią, ale więzieniem7. Życie dziecka w łonie matki było świętością. Pierwszy Kodeks Karny z 1878 r. regulował aborcję w art. 285-286 w rozdziale XVIII. Artykuł 285 brzmiał: „Kobieta brzemienna, która umyślnie powoduje aborcję, zabija swój płód lub pozwala na jego zabicie, podlega karze pozbawienia wolności do lat dwóch, jeżeli zaszła w ciążę poprzez małżeństwo, w przeciwnym razie podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega ten, kto dopuszcza się tego przestępstwa za zgodą kobiety. Sprawca, który dopuszcza się tego przestępstwa w celu osiągnięcia większych korzyści, podlega karze pozbawienia wolności pięciu lat8.” Kodeks przede wszystkim karał zachowania umyślne.
Na przełomie XIX i XX stulecia idee wolteriańskie coraz bardziej kwestionowały dotychczasowy porządek społeczny i moralny. Pod wpływem tych idei i ogromnej propagandy partii socjalistycznych, negujących prawo do życia dziecka w łonie matki, powoli, ale bardzo skutecznie, zmieniały się postawy kobiet wobec dziecka w łonie matki. Określenia opisujące dziecko w łonie matki jako płód, a nie człowiek, powodowały zmianę mentalności społecznej. To co do tej pory było święte i było podmiotem mającym swą godność dziecka Bożego stawało się przedmiotem,, nad którym matka miała władzę absolutną, a nie Bóg. Wiek XX dokonał odwrócenia porządku naturalnego. Idee wolnościowe i prawa kobiet spowodowały wyrugowanie prawa dziecka nienarodzonego do życia9.
W okresie międzywojennym dokonywano już dość sporo aborcji na Słowacji. Choć dr Mikulasz Očenášek w 1933 r. podał, że zabija się tysiące dzieci nienarodzonych10. A zatem, nie była to liczba mała, skoro w tysiącach pozbawiano życia dzieci w łonach matek. Ile ich zabito? Około 25 tys. dzieci nienarodzonych nie ujrzało światła dziennego przed II wojną światową. Przed zalegalizowaniem aborcji na Słowacji w 1957 r. dokonano około 15 tys. zabójstw na nienarodzonych dzieciach.
Do roku 1957 aborcja w Czechosłowacji była zabroniona Ale już w tym że roku 1957 .. zalegalizowano aborcję. Wykonywano ją , ale z pewnymi ograniczeniami w zależności od polityki rządu. W 1986 r. zniesiono ograniczenia. Co było powodem do wzrostu liczby aborcji11. Najwięcej nienarodzonych dzieci na Słowacji zabito w 1988 roku12.
W latach 1958-2022 według danych Roberta Johnstona na Słowacji dokonano 1 542 549 aborcji. O tyle pomniejszyła się populacja Słowaków. Największa liczba zabitych a nienarodzonych dzieci dokonała się w latach 1986-1992. W roku 1988 zabito 51 tys. dzieci nienarodzonych, a w tym samym roku urodziło się 83,2 tys. żywych dzieci13. Gdyby dzieci abortowane urodziły się w 1988 r., populacja Słowaków powiększyłaby się o 134,2 tys., a nie o 83,2 tys. W ciągu 120 lat populacja Słowacji pomniejszyła się poprzez aborcję o 1 582 549 osób 14.
Antykoncepcja
Podobnie jak w Czechach, tak i na Słowacji środki antykoncepcyjne pojawiły się na początku XX stulecia. Propagowane były bardzo różnie, m.in. przez „Spółdzielnie Zdrowia”, które powstawały przede wszystkim w środowiskach wiejskich. Prowadziły apteki, które były doskonałym miejscem propagowania środków niszczących płodność15. „Spółdzielnie Zdrowia” wśród Słowaków nie cieszyły się popularnością. Słowacy nie akceptowali ich działań. A ponadto było ich niewiele. Dlatego też w porównaniu do Czech wskaźniki dzietności były znacznie wyższe niż w Czechach w tym samym czasie. Choć widzimy spadek liczby dzieci, zarówno w Czechach, jak i na Słowacji16. Słowacy nie akceptowali działań antynatalistycznych. Nadal respektowali prawo Boże, które było głównym wyznacznikiem ich postaw duchowych i moralnych. Nadal dziecko w łonie matki było świętością.
W okresie powojennym ideolodzy antynatalistyczni potrzebowali kilku lat, by ponownie rozpocząć swą działalność. W pierwszych latach powojennych wskaźniki dzietności poszybowały w górę, w 1946 wynosiły 3,21, w 1953 wzrosły do 3,5, a w kolejnych latach ponownie maleją17. Pierwsze dziesięć lat socjaliści komunistyczni potrzebowali na przejęci wszystkich obszarów życia społecznego i politycznego. Po wprowadzeniu do sprzedaży pigułki antykoncepcyjnej w latach sześćdziesiątych XX w. wskaźniki dzietności z każdym rokiem malały, choć do tego zjawiska przyczyniła się także dość duża liczba aborcji18.
Od początku XX stulecia dostępność do środków antykoncepcyjnych była coraz większa. Zaczęła maleć liczba aborcji, coraz więcej osób, przede wszystkich młodych, korzystało ze środków antykoncepcyjnych, co doprowadziło do spadku liczby dzieci w rodzinach poniżej progu zastępowalności pokoleniowej. Bariera ta została przekroczona pod koniec lat osiemdziesiątych XX w. Od kilku lat statystyki słowackie odnotowują większą umieralność niż urodzenia żywych dzieci19.
I i II wojna światowa
Pierwsza wojna światowa uszczupliła Słowaków o około 50 tys.20. W czasie II wojny światowej populacja Słowacji pomniejszyła się o około 100 tys. osób21. Łącznie dwie wojny światowe zmniejszyły populację narodu słowackiego o około 150 tys. mieszkańców.
Emigracja i imigranci
Największa grupa Słowaków opuściła swój kraj na przełomie XIX i XX stulecia. Wyjechało ich około 2 mln22. Najliczniejsze grupy mieszkają w Stanach Zjednoczonych- około 797,7 tys. osób, w Czechach około 200 tys., w Wielkiej Brytanii 55 tys., w Kanadzie 72,2 tys., w Serbii 52,7 tys., w Austrii 35,4 tys., na Węgrzech 29,6 tys., w Niemczech 25, 2 tys., we Francji 23 tys., w Brazylii 17,2 tys., w Rumunii 17,2 tys., we Włoszech 15 tys., w Australii około 12 tys. a w Irlandii nieco ponad 10 tys.23. Nieco inne dane podaje Claude’a Balážak, Kanadyjczyk słowackiego pochodzenia, pełnomocnik Rządu Republiki Słowackiej ds. Słowaków za granicą. Z jego obliczeń wynika, że poza Słowacją w 1991 r. mieszkało około 2,66 mln, a w 2001 r. około 2 mln. Poza Słowacją mieszkało około 1,5 mln osób24.
` W 2022 r. imigranci liczyli 278 595 osób, co stanowiło 5,13% z ogólnej liczby mieszkańców. Najliczniejszą grupę stanowili Ukraińcy, było ich 156 881 osób. Serbów mieszkało 18 215 osób, Czechów 12 755, Węgrów 9 655 i Wietnamczyków 8 039. Inne grupy narodowościowe były mniej liczne25.
Prognozowana liczba mieszkańców Słowacji bez turbulencji dziejowych
A zatem, jaka byłaby liczba ludności Słowacji bez turbulencji dziejowych, gdyby zachowano płodność z początków XX stulecia? Poszukajmy na to pytanie odpowiedzi. Z obliczeń prowadzonych na przykładzie Polski udało się nam ustalić, że populacja ludzkości na świecie w 2020 r., bez turbulencji dziejowych, liczyłaby około 13,55 mld26. W roku 1900 udział mieszkańców Słowacji w populacji ogólnoświatowej wynosił 0,17%. A zatem, gdyby ten udział się utrzymał na podobnym poziomie przez 120 lat, mieszkańcy Słowacji w 2020 r. liczyliby około 13.4 mln. Na jeden kilometr kwadratowy przypadałyby w 2020 r. nieco ponad 273 osoby27. Znacznie mniej niż Belgia, w której na jeden km2 w 2021 r. przypadało nieco ponad 385 osób28. Przy swoich możliwościach ekonomicznych Słowacy byliby w stanie wszystkich zatrudnić, wyżywić i nie szukać rąk do pracy poza granicami. Społeczeństwo byłoby młode, z niską średnią wieku, a tak jest społeczeństwem z ogromnym procentem w wieku poprodukcyjnym (powyżej 20%), a średnia wieku w 2020 r. liczyła 43,6 lata29.
Główne przyczyny depopulacji
Jakie były główne przyczyny depopulacji Słowacji? Aborcja dokonała pomniejszenia populacji o około 1,6 mln. Życie ludzkie nie przebiega z dokładnością matematyczną, przysparza różnych perypetii, z tej liczby możemy odliczyć co najmniej 0,1 mln dzieci, które nie ujrzały światła dziennego m. in. przez poronienie czy inne zdarzenia losowe30. W wyniku wojen populacja Słowacji pomniejszyła się o 0,15 mln osób. Emigracja pomniejszyła populacje Słowacji o około 2,1 mln. Łącznie Słowacy w wyniku tych zdarzeń dziejowych stracili 3,95 mln, z obecnymi mieszkańcami byłoby w granicach państwa słowackiego 9,35 mln osób. Do 13,4 mln brakuje 4,05 mln osób. A zatem rodzi się pytanie, cóż się stało z tą grupą osób? Wprowadzona do sprzedaży pigułka antykoncepcyjna w Słowacji spowodowała zniszczenie początkującego życia ludzkiego, albo nie dopuściła do jego powstania. A zatem w wyniku antykoncepcji ubyło Słowaków w liczbie około 4,05mln. Antykoncepcja jest główną przyczyną depopulacji Słowacji. Przyczyniła się do pomniejszenia liczby dzieci w rodzinach do poziomu poniżej zastępowalności pokoleniowej. Słowacy w ciągu 120 lat wyzbyli się poprzez aborcję i antykoncepcję co najmniej 5,65 mln osób.
Główne czynniki depopulacji i mieszkańcy Słowacji w 2020 r.
| Wydarzenie demograficzne | Dane w milionach | Udział procentowy w populacji bez turbulencji dziejowych |
| Mieszkańcy Słowacji (2020 r.) (bez imigrantów) | 5,12 | 38,2 |
| Aborcja | 1,6 | 11,9 |
| Imigracja | 0,28 | 2,1 |
| Wojny | 0,15 | 1,2 |
| Poronienia i inne zdarzenia losowe | 0,1 | 0,7 |
| Antykoncepcja | 4,05 | 30,2 |
| Emigracja | 2,1 | 15,7 |
| Ogólna liczba Słowaków bez turbulencji dziejowych | 13,4 | 100 |
Główne czynniki depopulacji i mieszkańcy Słowacji w 2020 r. (w procentach)
Podsumowanie
Idee cywilizacji śmierci na teren Słowacji dotarły w drugiej połowie XIX stulecia. Propagowane były przede wszystkim przez środowiska lewicowe. Propagowano idee zmniejszania dzieci w rodzinach za pomocą środków antykoncepcyjnych.. W roku 1919 wprowadzono rozwody i związki cywilne. Przed II wojną aborcja była zakazana, ale środowiska socjalistycznie zachęcały do wyzbywania się dzieci. Aborcja w ciągu ostatniego stulecia pomniejszyła populację Słowacji o około 1,6 mln osób. Większego spustoszenia w populacji słowackiej dokonała antykoncepcja, która pomniejszyła liczebność Słowaków o 4,05 mln. Dramat zabijania dzieci nienarodzonych trwa nadal, a populacja od kilku lat coraz bardziej się kurczy.
Ks. K. Bielawny
Przypisy:
1Zob. Historia Słowacji, https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_S%C5%82owacji, (dostęp: 18 .01. 2024 r.)
2Zob. Ludność świata, https://pl.wikipedia.org/wiki/Ludno%C5%9B%C4%87_%C5%9Bwiata, dostęp: 20 .02. 2023 r.
3Zob. Demographics of Slovakia, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Slovakia, (dostęp: 14 .01. 2024 r.);
4Zob. Wskaźniki dzietności, https://web.archive.org/web/20190309022907/https://ourworldindata.org/grapher/children-born-per-woman?tab=chart&year=1752&time=1800..2015&country=EGY+SVK+PRK, (dostęp: 14 .01. 2024 r.)
5Zob. K. Bielawny, Depopulacja Austrii, „Nasz Dziennik” 2022, nr 117, z 23 V; zob. tenże, Depopulacja Francji, w: Depopulacja w ujęciu lokalnym, pod. red. A. Organiściak-Krzykowskiej i Józefiny Hrynkiewicz, Warszawa 2022, s. 101-111.
6Zob. Abortion in the Czech Republic, https://en.wikipedia.org/wiki/Abortion_in_the_Czech_Republic, (dostęp, 10 .01. 2024 r.)
7Zob. I. Lanczová, M. Laclavíková, Abortion as the Partial Issue of the Right to Life and the Development of the Related Slovak Legal Regulation, https://www.tkp.edu.pl/wp-content/uploads/2020/03/TKP_XI_2018_nr2_205-228_Lanczowa_Laclavikova.pdf, (dostęp: 15 .01. 2024 r.)
8Ibidem
9Ibidem
10Ibidem
11Zob. Abortion in the Czech Republic, https://en.wikipedia.org/wiki/Abortion_in_the_Czech_Republic, (dostęp, 10 .01. 2024 r.)
12Zob. R. Johnstona, Historical abortion statistics, Slovakia, https://www.johnstonsarchive.net/policy/abortion/ab-slovakia.html, (dostęp: 16 .01. 2024 r.)
13Obliczeń dokonano na podstawie opracowań R. Johnstona, Historical abortion statistics, Slovakia, https://www.johnstonsarchive.net/policy/abortion/ab-slovakia.html, (dostęp: 16 .01. 2024 r.)
14Obliczenia własne.
15Zob. K. Bielawny, Ocalić niepodległość, Warszawa 2024, s. 276-277.
16Zob. Demographics of the Czech Republic, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_the_Czech_Republic, (dostęp: 17 .01. 2024 r.), zob. Demographics of Slovakia, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Slovakia, (dostęp: 17 .01. 2024 r.)
17Zob. Demographics of Slovakia, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Slovakia, (dostęp: 17 .01. 2024 r.)
18Zob. R. Johnstona, Historical abortion statistics, Slovakia, https://www.johnstonsarchive.net/policy/abortion/ab-slovakia.html, (dostęp: 16 .01. 2024 r.)
19Zob. Demographics of Slovakia, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Slovakia, (dostęp: 17 .01. 2024 r.)
20Obliczenia na podstawie: I wojna światowa – straty, https://pl.wikipedia.org/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa, (dostęp: 18 .01. 2024 r.)
21Zob. Ofiary II wojny światowej, https://pl.wikipedia.org/wiki/Ofiary_II_wojny_%C5%9Bwiatowej, (dostęp: 17 .01. 2024 r.)
22Zob. Slovakia Emigration and Immigration, https://www.familysearch.org/en/wiki/Slovakia_Emigration_and_Immigration#cite_note-2, (dostęp: 17 .01. 2024 r.)
23Ibidem
24Zob. Statistics, https://en.wikipedia.org/wiki/Slovaks, (dostęp: 18 .01. 2024 r.)
25Zob. Immigration, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Slovakia, (dostęp: 18 .01. 2024 r.)
26Zob. K. Bielawny, Dramat depopulacji, „Nasz Dziennik” 2021, nr 188, z 16 VIII.
27Obliczenia własne na podstawie: Słowacja, https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C5%82owacja, (dostęp: 18 .01. 2024 r.)
28 Zob. Belgia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Belgia, (dostęp: 18 .01. 2024 r.)
29 Zob. Demographics of Slovakia, https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Slovakia, (dostęp: 18 .01. 2024 r.)
30Zob. R. Johnstona, Historical abortion statistics, Slovakia, https://www.johnstonsarchive.net/policy/abortion/ab-slovakia.html, (dostęp: 16 .01. 2024 r.)
Visits: 97